Spis treści
Oliwa z oliwek od wieków była ceniona nie tylko za walory smakowe, ale także za swoje liczne właściwości zdrowotne. W krajach basenu Morza Śródziemnego, gdzie oliwa z oliwek jest podstawowym składnikiem diety, odnotowuje się niższą częstość występowania chorób serca, raka i innych chorób przewlekłych. Dlatego coraz więcej osób na całym świecie sięga po nią, uznając ją za kluczowy element zdrowej diety. W tym artykule przyjrzymy się bliżej właściwościom zdrowotnym tego cennego produktu.
Czym jest oliwa z oliwek?
Oliwa z oliwek to olej uzyskiwany poprzez mechaniczne tłoczenie owoców drzewa oliwnego (Olea europaea). Najwyższej jakości oliwa to oliwa extra virgin, która jest tłoczona na zimno bez użycia chemikaliów. To właśnie ten rodzaj oliwy charakteryzuje się najlepszym składem odżywczym i największymi korzyściami zdrowotnymi. Proces produkcji oliwy extra virgin jest wyjątkowo rygorystyczny, a kwasowość oliwy nie może przekraczać 0,8%, co oznacza, że jest ona najwyższej jakości.
Oliwa z oliwek ma długą historię i była wykorzystywana nie tylko w kuchni, ale również w medycynie, kosmetyce oraz rytuałach religijnych. Współcześnie, dzięki postępowi nauki, wiemy coraz więcej na temat jej wartości odżywczych i wpływu na zdrowie.
Skład oliwy z oliwek – klucz do zdrowia
Oliwa z oliwek, zwłaszcza extra virgin, jest prawdziwą skarbnicą składników odżywczych. Jej skład ma nieoceniony wpływ na nasze zdrowie i jest szeroko badany przez naukowców z całego świata.
- Kwasy tłuszczowe jednonienasycone Głównym składnikiem oliwy z oliwek są jednonienasycone kwasy tłuszczowe, które stanowią nawet do 75% całkowitej zawartości tłuszczu w oliwie. Najważniejszy z nich to kwas oleinowy, który posiada silne właściwości przeciwzapalne i ma korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Kwas oleinowy pomaga obniżać poziom cholesterolu LDL (zły cholesterol), jednocześnie podnosząc poziom HDL (dobry cholesterol). Redukcja LDL zmniejsza ryzyko odkładania się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych, co prowadzi do poprawy zdrowia serca.
- Polifenole Oliwa z oliwek extra virgin jest bogata w polifenole – związki roślinne o silnych właściwościach przeciwutleniających. Polifenole mają zdolność neutralizowania wolnych rodników, które powodują uszkodzenia komórek i przyspieszają procesy starzenia oraz rozwój wielu chorób, w tym chorób nowotworowych. Do najważniejszych polifenoli w oliwie należą oleuropeina, hydroksytyrozol oraz tyrozol, które mają udowodnione działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz chroniące układ sercowo-naczyniowy.
- Witaminy Oliwa z oliwek zawiera również cenne witaminy, zwłaszcza witaminę E, która jest silnym antyoksydantem chroniącym komórki przed stresem oksydacyjnym. Witamina E działa również przeciwstarzeniowo, poprawia elastyczność skóry i chroni ją przed działaniem promieni UV. Oliwa dostarcza także witaminy A, D oraz K. Witamina A wspomaga zdrowie oczu i skóry, witamina D wpływa na zdrowie kości, a witamina K odgrywa kluczową rolę w krzepnięciu krwi.
- Skwalen Skwalen to inny cenny składnik oliwy z oliwek, który również wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające. Skwalen jest naturalnym związkiem występującym również w ludzkiej skórze, gdzie pełni funkcję ochronną, nawilżającą i przeciwdziałającą starzeniu się skóry. Ponadto badania sugerują, że skwalen może mieć właściwości przeciwnowotworowe, wspomagając ochronę przed rakiem skóry.
- Sterole roślinne Oliwa z oliwek zawiera sterole roślinne, które mają zdolność obniżania poziomu cholesterolu we krwi. Sterole roślinne działają poprzez blokowanie wchłaniania cholesterolu w jelitach, co prowadzi do zmniejszenia jego poziomu we krwi, zmniejszając ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.
Właściwości zdrowotne oliwy z oliwek
1. Ochrona serca i układu krążenia
Oliwa z oliwek jest jednym z najlepiej zbadanych produktów pod kątem jej wpływu na zdrowie serca. Badania wskazują, że regularne spożywanie oliwy extra virgin może znacząco obniżyć ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca, udaru mózgu i miażdżycy.
- Obniżenie poziomu cholesterolu: Oliwa z oliwek pomaga obniżyć poziom LDL, który przyczynia się do odkładania złogów cholesterolu w naczyniach krwionośnych, jednocześnie podnosząc poziom HDL, który chroni przed miażdżycą. Obniżenie poziomu złego cholesterolu LDL zmniejsza ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.
- Ochrona przed miażdżycą: Polifenole zawarte w oliwie z oliwek zapobiegają utlenianiu cząsteczek LDL, co jest kluczowe dla zapobiegania miażdżycy. Miażdżyca, czyli twardnienie tętnic, jest jednym z głównych czynników ryzyka zawału serca i udaru mózgu.
- Obniżenie ciśnienia krwi: Regularne spożywanie oliwy z oliwek może również obniżać ciśnienie krwi, co jest korzystne dla osób cierpiących na nadciśnienie. Jednym z mechanizmów obniżania ciśnienia krwi przez oliwę jest poprawa elastyczności naczyń krwionośnych, co ułatwia przepływ krwi i zmniejsza obciążenie serca.
- Zmniejszenie ryzyka zawału serca i udaru mózgu: Badania epidemiologiczne wskazują, że osoby spożywające regularnie oliwę z oliwek, zwłaszcza extra virgin, mają niższe ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Ochronne działanie oliwy przypisuje się jej zdolności do obniżania stanów zapalnych, poprawy lipidogramu krwi oraz ochrony naczyń krwionośnych przed uszkodzeniami.
2. Właściwości przeciwzapalne
Stany zapalne są podstawą wielu chorób przewlekłych, w tym chorób serca, cukrzycy typu 2, chorób autoimmunologicznych i nowotworów. Polifenole mają silne działanie przeciwzapalne, co sprawia, że oliwa jest skutecznym narzędziem w profilaktyce i leczeniu tych schorzeń.
- Zmniejszenie poziomu markerów stanu zapalnego: Regularne spożywanie oliwy z oliwek obniża poziom białka C-reaktywnego (CRP), które jest wskaźnikiem stanu zapalnego w organizmie. Obniżenie poziomu CRP jest korzystne dla osób cierpiących na choroby serca, cukrzycę oraz inne schorzenia związane z przewlekłym stanem zapalnym.
- Choroby autoimmunologiczne: Oliwa z oliwek może być pomocna w leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Crohna. Polifenole zawarte w oliwie działają immunomodulująco, czyli regulują odpowiedź immunologiczną organizmu, co może łagodzić objawy tych chorób.
- Prewencja nowotworów: Działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające oliwy z oliwek może także zmniejszać ryzyko rozwoju niektórych rodzajów nowotworów, takich jak rak jelita grubego, rak piersi czy rak skóry. Polifenole, takie jak hydroksytyrozol, mają zdolność neutralizowania wolnych rodników, które mogą uszkadzać DNA komórek i prowadzić do nowotworzenia.
3. Wpływ na zdrowie mózgu
Oliwa z oliwek ma również korzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Jej regularne spożywanie może poprawiać funkcje poznawcze, a także zmniejszać ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera.
- Ochrona przed chorobą Alzheimera: Badania sugerują, że oliwa z oliwek może chronić przed rozwojem choroby Alzheimera. Polifenole zawarte w oliwie pomagają usuwać toksyczne złogi beta-amyloidu, które gromadzą się w mózgu i uszkadzają neurony, prowadząc do objawów demencji. Dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym, oliwa z oliwek może spowolnić postęp tej choroby.
- Poprawa pamięci i funkcji poznawczych: Zdrowe tłuszcze zawarte w oliwie z oliwek, zwłaszcza kwas oleinowy, mają korzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu. Badania pokazują, że osoby, które spożywają dietę bogatą w oliwę z oliwek, mają lepsze wyniki w testach pamięciowych i poznawczych. Regularne spożywanie oliwy może opóźnić procesy starzenia się mózgu i zmniejszyć ryzyko demencji.
4. Wspomaganie układu trawiennego
Oliwa z oliwek ma także korzystny wpływ na układ pokarmowy. Działa jak naturalny środek wspomagający trawienie, łagodzi stany zapalne jelit i może chronić przed niektórymi chorobami układu trawiennego.
- Wrzody żołądka: Spożywanie oliwy z oliwek może chronić przed powstawaniem wrzodów żołądka oraz dwunastnicy. Oliwa działa łagodząco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, redukując stany zapalne i wspomagając gojenie się uszkodzeń. Jest to szczególnie korzystne dla osób cierpiących na chorobę wrzodową.
- Stymulacja trawienia: Oliwa z oliwek wspomaga wydzielanie żółci, co ułatwia trawienie tłuszczów i wspomaga wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak witamina A, D, E i K. Dzięki temu osoby, które regularnie spożywają oliwę, mogą cieszyć się lepszym trawieniem i mniejszym ryzykiem zaparć.
- Ochrona przed rakiem jelita grubego: Badania wykazują, że regularne spożywanie oliwy z oliwek może zmniejszać ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Działanie przeciwnowotworowe oliwy z oliwek przypisuje się jej właściwościom przeciwzapalnym oraz zdolności do redukcji uszkodzeń DNA w komórkach jelitowych.
5. Korzyści dla skóry i włosów
Oliwa z oliwek jest również ceniona w kosmetyce, gdzie stosowana jest od wieków jako naturalny kosmetyk. Dzięki swojemu bogactwu w witaminy i antyoksydanty, oliwa doskonale nawilża skórę, wspomaga jej regenerację oraz chroni przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
- Nawilżenie skóry: Oliwa z oliwek działa jak naturalny emolient, nawilżając i odżywiając skórę. Jest doskonała dla osób o skórze suchej, wrażliwej czy podrażnionej. Regularne stosowanie oliwy na skórę może poprawić jej elastyczność i sprężystość, a także wspomagać procesy regeneracyjne.
- Ochrona przed starzeniem się skóry: Zawarte w oliwie przeciwutleniacze, zwłaszcza witamina E, pomagają chronić skórę przed działaniem wolnych rodników, które przyspieszają procesy starzenia. Regularne stosowanie oliwy na twarz i ciało może pomóc w redukcji zmarszczek, poprawie kolorytu skóry i zmniejszeniu widoczności drobnych linii mimicznych.
- Pielęgnacja włosów: Oliwa z oliwek jest także doskonałym środkiem do pielęgnacji włosów. Regularne stosowanie oliwy na włosy wzmacnia je, zapobiega łamliwości i nadmiernemu wypadaniu, a także nadaje im naturalny blask. Można ją stosować jako maskę do włosów, która nawilża i regeneruje zniszczone kosmyki.
6. Ochrona przed cukrzycą
Oliwa z oliwek może również odgrywać ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy typu 2. Badania wskazują, że osoby, które spożywają dietę bogatą w oliwę z oliwek, mają lepszą kontrolę poziomu cukru we krwi i mniejsze ryzyko rozwoju cukrzycy.
- Poprawa wrażliwości na insulinę: Oliwa z oliwek pomaga poprawić wrażliwość organizmu na insulinę, co jest kluczowe dla zapobiegania cukrzycy typu 2. Dzięki temu organizm lepiej wykorzystuje insulinę do transportu glukozy z krwi do komórek, co obniża poziom cukru we krwi.
- Ochrona trzustki: Polifenole zawarte w oliwie z oliwek mają działanie ochronne na komórki trzustki, które są odpowiedzialne za produkcję insuliny. Działanie to może spowolnić postęp cukrzycy typu 2 i poprawić funkcjonowanie trzustki.
7. Wspomaganie odchudzania
Choć oliwa z oliwek jest produktem wysokokalorycznym, może być pomocna w procesie odchudzania. Badania pokazują, że osoby, które stosują dietę bogatą w zdrowe tłuszcze, takie jak te zawarte w oliwie, mają większe szanse na utratę wagi i jej utrzymanie.
- Sytość i kontrola apetytu: Oliwa z oliwek może wspomagać uczucie sytości, co pomaga kontrolować apetyt i zapobiega przejadaniu się. Zdrowe tłuszcze zawarte w oliwie spowalniają trawienie, co pozwala na dłużej utrzymać uczucie sytości po posiłku.
- Zmniejszenie tkanki tłuszczowej: Badania wykazują, że dieta bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak te zawarte w oliwie z oliwek, może sprzyjać redukcji tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha, co jest kluczowe dla zmniejszenia ryzyka chorób metabolicznych.
Jak spożywać oliwę z oliwek?
Aby w pełni wykorzystać prozdrowotne właściwości oliwy z oliwek, warto spożywać ją regularnie i w odpowiednich ilościach. Oliwę najlepiej dodawać do sałatek, warzyw, zup, a także używać do pieczywa zamiast masła. Można również stosować oliwę do smażenia, ponieważ ma stosunkowo wysoką temperaturę dymienia, co oznacza, że nie traci swoich wartości odżywczych podczas krótkiego smażenia.
Podsumowanie
Oliwa z oliwek jest jednym z najzdrowszych tłuszczów roślinnych, który oferuje szereg korzyści zdrowotnych. Wspiera zdrowie serca, działa przeciwzapalnie, poprawia funkcje mózgu, wspomaga układ trawienny, pielęgnuje skórę i włosy. Pomaga w profilaktyce cukrzycy oraz wspomaga proces odchudzania. Aby w pełni korzystać z jej dobroczynnych właściwości, warto włączyć oliwę z oliwek extra virgin do codziennej diety i cieszyć się jej pozytywnym wpływem na zdrowie.