2025-01-13

Lukrecja – aromatyczny skarb o wyjątkowych właściwościach zdrowotnych

Czytaj więcej

Lukrecja, znana także pod łacińską nazwą Glycyrrhiza glabra, to roślina o długiej i fascynującej historii, sięgającej tysięcy lat. Dzięki intensywnemu, słodko-gorzkiemu smakowi oraz cennym właściwościom leczniczym od wieków wykorzystywana była w wielu kulturach, zarówno jako przyprawa, jak i remedium na liczne dolegliwości. Współcześnie lukrecja nadal cieszy się sporą popularnością – odnajdujemy ją w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, a nawet kosmetycznym. W tym artykule przyjrzymy się bliżej historii lukrecji, jej wartościom odżywczym, właściwościom prozdrowotnym oraz zastosowaniu w kuchni i medycynie naturalnej.

Historia i pochodzenie lukrecji

Z starożytnej Mezopotamii do Europy

Lukrecja pochodzi z obszarów Europy Południowo-Wschodniej i Azji, gdzie była uprawiana i wykorzystywana już w starożytności. Pierwsze wzmianki o tej roślinie pochodzą ze starożytnej Mezopotamii oraz Egiptu, gdzie doceniano jej smak i właściwości lecznicze. W Egipcie lukrecję stosowano jako środek na dolegliwości żołądkowe i oddechowe – odnaleziono jej ślady m.in. w grobowcu faraona Tutenchamona.

Starożytni Grecy oraz Rzymianie rozpowszechnili lukrecję na terenie całego basenu Morza Śródziemnego. Hipokrates i Dioskurydes wspominali o jej działaniu łagodzącym kaszel i wzmacniającym organizm. Rzymscy żołnierze podczas długich marszów żuli korzeń lukrecji, by zaspokoić pragnienie i dodać sobie energii.

W średniowieczu, za sprawą mnichów, lukrecja trafiła do klasztornych ogrodów Europy Zachodniej. Tam wytwarzano z niej rozmaite eliksiry, uważając ją za roślinę o niemal magicznych właściwościach uzdrawiających. Stopniowo lukrecja zyskiwała popularność wśród ludności, stając się ważnym składnikiem naturalnych leków i wyrobów cukierniczych.

Botaniczna charakterystyka i uprawa lukrecji

Roślina o głębokim korzeniu

Lukrecja jest byliną z rodziny bobowatych (Fabaceae). Charakteryzuje się rozbudowanym systemem korzeniowym, który może sięgać nawet 1–2 metrów w głąb ziemi. To właśnie w korzeniu gromadzone są cenne związki biologicznie czynne, w tym najważniejsza – glicyryzyna, odpowiedzialna za intensywnie słodki smak lukrecji.

Łodygi lukrecji dorastają do około 1 metra wysokości. Liście są nieparzystopierzaste, a kwiaty, zebrane w grona, przybierają barwy od białej i żółtej do fioletowej. Największe znaczenie w przemyśle i medycynie ma jednak korzeń – to z niego uzyskuje się charakterystyczny ekstrakt lukrecjowy.

Warunki uprawy

Lukrecja wymaga żyznych, przepuszczalnych gleb oraz słonecznego stanowiska. Najlepiej rozwija się w klimacie umiarkowanym i ciepłym. Ze względu na długi okres wegetacji (korzeń nadaje się do zbioru dopiero po 3–4 latach), uprawa lukrecji jest stosunkowo czasochłonna. Zwykle pozyskuje się ją jesienią, gdy roślina kończy wzrost i gromadzi najwięcej składników aktywnych w korzeniu.

Wartości odżywcze i składniki aktywne

Glicyryzyna i inne związki bioaktywne

Właściwości odżywcze lukrecji opierają się głównie na zawartych w niej związkach bioaktywnych, zwłaszcza glicyryzynie, a nie na typowych wartościach kalorycznych czy zawartości makroskładników, jak w przypadku innych warzyw czy owoców. Mimo to korzeń lukrecji – w postaci świeżej, suszonej czy sproszkowanej – zawiera również pewne ilości węglowodanów, błonnika, witamin i minerałów. Poniżej przedstawiono ogólne informacje na temat właściwości odżywczych i składników aktywnych lukrecji:

  1. Glicyryzyna
    • Najważniejszy związek w lukrecji, odpowiedzialny za intensywnie słodki smak (nawet do kilkudziesięciu razy słodszy niż cukier).
    • Glicyryzyna ma właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe i może wpływać na regulację poziomu kortyzolu (hormonu stresu).
    • Jej nadmierne spożycie może jednak prowadzić do skutków ubocznych (zatrzymywanie wody, podwyższone ciśnienie).
  2. Flawonoidy
    • W korzeniu lukrecji występują m.in. likwirytyna i izolikwirytyna, działające antyoksydacyjnie oraz przeciwzapalnie.
    • Flawonoidy pomagają w zwalczaniu wolnych rodników, co może opóźniać procesy starzenia i chronić komórki przed uszkodzeniami.
  3. Błonnik
    • Obecny w niewielkich ilościach w korzeniu lukrecji; wspiera trawienie i może mieć korzystny wpływ na mikroflorę jelitową.
    • W przeciwieństwie do typowych produktów roślinnych (warzywa, owoce) lukrecja nie jest głównym źródłem błonnika w diecie.
  4. Węglowodany
    • Korzeń lukrecji zawiera głównie węglowodany złożone oraz niewielkie ilości cukrów prostych, jednak to glicyryzyna nadaje mu słodki smak.
    • Ze względu na dużą intensywność smaku lukrecja nie jest spożywana w formie korzenia w dużych ilościach, co ogranicza wpływ obecnych węglowodanów na dietę.
  5. Witaminy i minerały
    • W lukrecji można znaleźć śladowe ilości witamin z grupy B oraz minerałów, takich jak potas, wapń czy żelazo.
    • Ich ilości są jednak stosunkowo niewielkie w porównaniu do innych produktów roślinnych. Główne znaczenie lukrecji wynika ze związków bioaktywnych, a nie mikroskładników.
  6. Olejki eteryczne
    • Nadają lukrecji charakterystyczny aromat i wpływają na jej właściwości prozdrowotne (m.in. działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne).
    • Z tego względu lukrecja bywa stosowana w aromaterapii i kosmetyce.

Wartości odżywcze

Choć lukrecja jest przede wszystkim źródłem związków bioaktywnych, zawiera także witaminy i minerały w śladowych ilościach. Spożycie lukrecji w postaci korzenia czy ekstraktu ma jednak głównie znaczenie ze względu na właściwości prozdrowotne, a nie dostarczanie składników odżywczych.

Właściwości prozdrowotne lukrecji

1. Wzmacnianie układu oddechowego

Lukrecja działa łagodząco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Tradycyjnie stosowano ją w leczeniu kaszlu, chrypki czy bólu gardła. Ma właściwości wykrztuśne i pomaga rozrzedzać zalegającą wydzielinę.

2. Wsparcie układu pokarmowego

Korzeń lukrecji wspomaga produkcję śluzu w żołądku i jelitach, co może łagodzić podrażnienia i stany zapalne błon śluzowych. Z tego powodu bywa stosowany w dolegliwościach wrzodowych czy nieżytach żołądka.

3. Właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne

Zawarte w lukrecji flawonoidy i kwas glicyretynowy działają przeciwzapalnie, co może wspierać organizm w walce z różnymi schorzeniami, m.in. chorobami autoimmunologicznymi. Obecne w lukrecji związki antyoksydacyjne chronią komórki przed stresem oksydacyjnym.

4. Regulacja poziomu kortyzolu

Glicyryzyna może wpływać na metabolizm kortyzolu (hormonu stresu). W umiarkowanych ilościach lukrecja może pomagać organizmowi w radzeniu sobie ze stresem, lecz jej nadmiar może wywołać zaburzenia równowagi hormonalnej.

5. Pomoc w łagodzeniu objawów menopauzy

Niektóre badania wskazują, że lukrecja może wpływać na regulację gospodarki hormonalnej u kobiet w okresie przekwitania, łagodząc takie objawy jak uderzenia gorąca czy wahania nastroju.

Lukrecja w diecie – jak włączyć ją do codziennego menu?

Przyprawa i aromatyzowanie potraw

Lukrecja w postaci sproszkowanego korzenia jest często stosowana do przyprawiania dań mięsnych, sosów i deserów. W kuchni azjatyckiej bywa dodawana do zup i gulaszy, wzbogacając smak o słodko-gorzką nutę.

Herbata z lukrecją

Napary z korzenia lukrecji to jedna z najpopularniejszych form spożycia tej rośliny. Herbata lukrecjowa łagodzi podrażnienia gardła i górnych dróg oddechowych, a także wspiera trawienie.

Słodycze i przekąski

W Europie Północnej, zwłaszcza w Skandynawii i Holandii, lukrecja jest używana do produkcji charakterystycznych cukierków o intensywnym smaku (zarówno słodkich, jak i słonych). Może być też dodatkiem do czekolad czy lodów, wzbogacając je o korzenny posmak.

Suplementy i ekstrakty

W sklepach ze zdrową żywnością można znaleźć różne formy lukrecji, takie jak kapsułki, nalewki czy ekstrakty standaryzowane na zawartość glicyryzyny. Należy pamiętać o zalecanych dawkach i ewentualnych przeciwwskazaniach.

Lukrecja w kosmetyce i medycynie naturalnej

Działanie na skórę i włosy

Ze względu na właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, lukrecja jest stosowana w kosmetyce jako składnik kremów, maseczek czy szamponów. Pomaga łagodzić stany zapalne skóry, redukuje przebarwienia i może wzmacniać włosy.

W aromaterapii i produktach pielęgnacyjnych

Olejki eteryczne z lukrecji (choć rzadziej spotykane niż np. z lawendy czy rozmarynu) bywają stosowane w aromaterapii jako środek relaksujący i wspierający drogi oddechowe. Lukrecjowy posmak i zapach często pojawia się też w produktach do higieny jamy ustnej.

Środki ostrożności i ewentualne skutki uboczne

Choć lukrecja ma wiele korzystnych właściwości, nie należy spożywać jej w nadmiarze, ponieważ może to doprowadzić do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Glicyryzyna, którą zawiera lukrecja, w zbyt dużej ilości może powodować:

  • Podwyższone ciśnienie krwi (zatrzymywanie sodu i wydalanie potasu)
  • Obrzęki na skutek zatrzymywania wody w organizmie
  • Zaburzenia rytmu serca u osób wrażliwych

Osoby z nadciśnieniem, chorobami serca czy zaburzeniami gospodarki elektrolitowej powinny zachować ostrożność w spożywaniu lukrecji lub skonsultować się z lekarzem.

Ciekawostki o lukrecji

  • Kojarzenie smaku z anyżem: Wiele osób myli smak lukrecji z anyżem, ponieważ oba przyprawy mają podobny, korzenny aromat.
  • Wykorzystanie w perfumach: Lukrecja bywa wykorzystywana w perfumiarstwie jako nuta serca, dodająca głębi zapachom.
  • Lukrecja w roli słodzika: Glicyryzyna, obecna w lukrecji, jest wielokrotnie słodsza od cukru, co sprawia, że w niewielkich ilościach może pełnić funkcję naturalnego słodzika.

Dlaczego warto sięgnąć po lukrecję?

Lukrecja to roślina łącząca wyjątkowy smak z szerokimi możliwościami zastosowania – od kuchni, przez medycynę naturalną, po kosmetykę. Wzmacnia układ oddechowy, wspiera trawienie, poprawia odporność i może pomagać w regulacji gospodarki hormonalnej. Jednocześnie jej intensywny smak bywa kontrowersyjny i nie każdy go lubi. Warto jednak wypróbować różne formy lukrecji, aby odkryć, czy ten korzenny, słodko-gorzki aromat pasuje do naszych kulinarnych i zdrowotnych preferencji. Odpowiednio stosowana, lukrecja może stać się cennym składnikiem diety i pielęgnacji.

Wybierz swoją dietę

Specjalne diety przygotowane dla Ciebie.
Ceny diet zaczynają się od 52 zł/dzień

Wybierz dietę
  • Wszystkie diety
  • Dieta bez glutenu i laktozy
  • Dieta Classic
  • Dieta Fitness
  • Dieta Flexi
  • Dieta KETO
  • Dieta Low Carb
  • Dieta low IG
  • Dieta Sport
  • Dieta Wegetariańska
  • Dieta wegetariańska z rybą
aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Fitness

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Flexi

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Low Carb

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
100 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Wegetariańska z rybą

Zaliczasz się do osób, które zrezygnowały z jedzenia mięsa? Jednocześnie chcesz mieć pewność, że odżywiasz się naprawdę zdrowo? Proponowana przez nas dieta pudełkowa wegetariańska z rybą to naprawdę dobry wybór.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Classic

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Low IG

Dieta LOW IG jest to dieta o niskim indeksie glikemicznym. Dedykowana osobom dotkniętych cukrzycą lub nadwagą.

Od 50,16 / dzień

aricle-image
1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal 3000 kcal 3500 kcal 4000 kcal

Dieta Sport

Zaliczasz się do osób, które są aktywne fizycznie? Proponowany przez nas catering dietetyczny sport to nasza propozycja dla Ciebie.

Od 57,20 / dzień

aricle-image
1300 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta bez glutenu i laktozy

Będzie idealnym wyborem dla osób borykających się z nietolerancją jak i alergią na białka występujące w ziarnach zbóż.

Od 48,4 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta wegetariańska

Zaliczasz się do osób, które zrezygnowały z jedzenia mięsa? Jednocześnie chcesz mieć pewność, że odżywiasz się naprawdę zdrowo? Proponowana przez nas dieta wegetariańska pudełkowa to naprawdę dobry wybór.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta KETO

Chcesz szybko, a jednocześnie zdrowo schudnąć? Proponowana przez nas dieta ketogeniczna to bardzo dobry wybór.

Od 58,96 / dzień

aricle-image
1300 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta bez glutenu i laktozy

Będzie idealnym wyborem dla osób borykających się z nietolerancją jak i alergią na białka występujące w ziarnach zbóż.

Od 48,4 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Classic

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Fitness

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Flexi

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta KETO

Chcesz szybko, a jednocześnie zdrowo schudnąć? Proponowana przez nas dieta ketogeniczna to bardzo dobry wybór.

Od 58,96 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Low Carb

To dieta dla osób chcących zdrowo i pysznie odżywić swój organizm, podając mu prawidłowo zbilansowane posiłki każdego dnia.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Low IG

Dieta LOW IG jest to dieta o niskim indeksie glikemicznym. Dedykowana osobom dotkniętych cukrzycą lub nadwagą.

Od 50,16 / dzień

aricle-image
1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal 3000 kcal 3500 kcal 4000 kcal

Dieta Sport

Zaliczasz się do osób, które są aktywne fizycznie? Proponowany przez nas catering dietetyczny sport to nasza propozycja dla Ciebie.

Od 57,20 / dzień

aricle-image
1200 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta wegetariańska

Zaliczasz się do osób, które zrezygnowały z jedzenia mięsa? Jednocześnie chcesz mieć pewność, że odżywiasz się naprawdę zdrowo? Proponowana przez nas dieta wegetariańska pudełkowa to naprawdę dobry wybór.

Od 48,40 / dzień

aricle-image
100 kcal 1500 kcal 1800 kcal 2000 kcal 2500 kcal

Dieta Wegetariańska z rybą

Zaliczasz się do osób, które zrezygnowały z jedzenia mięsa? Jednocześnie chcesz mieć pewność, że odżywiasz się naprawdę zdrowo? Proponowana przez nas dieta pudełkowa wegetariańska z rybą to naprawdę dobry wybór.

Od 48,40 / dzień